وزیر سابق علوم، تحقیقات و فناوری با اشاره به مشکلات آموزش عالی در هنگام رویکار آومدن دولت یازدهم، گفت: دولتی که انتخاب هفتم آن اکنون بر کرسی وزارت علوم نشسته، مشخص است که چه میزان مقاومت برای دستیابی به اهدافش داشته است؛ این مساله از مهمترین دلایل عدم موفقیت دولت در اجرای بسیاری از برنامهها در عرصه آموزش عالی بوده است.
به گزارش خبرنگار ایسنا، دکتر رضا فرجیدانا در جلسه پرسش و پاسخ دانشجویی با عنوان “دولتها و عدالت اجتماعی” که امروز، سهشنبه 26 اردیبهشتماه در دانشگاه شهید چمران اهواز برگزار شد، اظهار کرد: هر دولتی با برنامهای خاص وارد عرصه میشود که بهتدریج شاهد نتایج عملکرد اجرایی آن دولت در برنامههای خود خواهیم بود.
وی افزود: در سال 92، دولت در کنار عمل به وعدهها مدت زیادی را صرف آواربرداری از خرابههای هشت ساله کرد که در عرصه اقتصادی این آوار بسیار ملموس است؛ تورم 40 درصدی در آن دوره، نیاز به تحلیل دانشگاهی ندارد که با برنامههای دولت این تورم به زیر 10 درصد رسید.
وزیر سابق علوم، تحقیقات و فناوری با اشاره به رویکرد سیاست خارجی، گفت: در این حوزه، آوارها به صورت قطعنامههای شورای امنیت بهخوبی قابل لمس و مشاهده است، اما شکستن حلقه محاصره، رفع تحریمها، توافق با کشورهای جهان و لغو تمام قطعنامههای آنچنانی برای اولینبار در تاریخ شورای امنیت، عملکردی است که میتوان مشاهده کرد.
فرجیدانا ادامه داد: در عرصه آموزش عالی که منابع انسانی این سرزمین را تقویت میکند، حجم و عمق این آوار بسیار بیشتر بوده است. در بسیاری از مواقع عمق این آوارها بسیار زیاد است و اثرات درازمدتی دارد که به سادگی و در کوتاهمدت قابل رفع نیست. ما باید افقهای بلندی در آموزش عالی ترسیم کنیم و برای آن دست در دست هم حرکت کنیم.
با تأسیس 50 دانشگاه در دولتهای نهم و دهم؛
کشتی کیفیت آموزش عالی در حال غرق شدن است
وی افزود: در طول تاریخ 80 ساله آموزش عالی از سال 1303 تا سال 1384، شاهد ثبت 65 دانشگاه در عرصه آموزش عالی دولتی هستیم که بسیاری از آنها قبل و برخی بعد از انقلاب شکل گرفته است، اما از سال 84 تا سال 92 در دولتهای نهم و دهم، 50 دانشگاه در عرصه آموزش عالی دولتی تأسیس شد که نشاندهنده غلبه کمیت بر کیفیت بهعنوان سیاست آن دوره است و اکنون کشتی کیفیت آموزش عالی در اقیانوس پرتلاطم کمیت در حال غرق شدن است.
وزیر سابق علوم، تحقیقات و فناوری ادامه داد: این غلبه در کمیت به طور گسترده تمام آموزش عالی را در نوردیده و وزارت بهداشت نیز از آن مصون نبوده است؛ بهطوری که تعداد دانشجویان این وزارتخانه نیز در این دوره 6 برابر شد؛ همچنین تعداد دانشجویان در دانشگاه پیام نور چهار برابر، در مؤسسات غیرانتفاعی 15 برابر، در دانشگاه آزاد 2 برابر و در دانشگاه علمی کاربردی 9 برابر شد و سهم آموزش عالی دولتی با افزایش سه برابری کل جمعیت دانشجویی کشور، از 20 درصد به 13 درصد تا پایان سال 92 تقلیل پیدا کرد.
رشد 34 درصدی فارغالتحصیلان بیکار از سال 84 تا 93
فرجیدانا عنوان کرد: این آمار نشان میدهد سهم مردم در پرداخت هزینههای آموزش عالی افزایش پیدا کرده است؛ ما در نظام آموزش عالی میراثی داشتیم اما به واسطه کمیتگرایی، کیفیت بهشدت تحت تأثیر قرار گرفت و با جذب زیاد دانشجو، میزان فارغالتحصیلان بیکار از 10 درصد در سال 84 به 44 درصد در سال 93 رسید.
وی تصریح کرد: تقلیل منزلت مدارک دانشگاهی از دیگر معضلات است که برای حل آن چارهاندیشی زیادی شده، اما هنوز راه زیادی داریم که این منزلت را بازگردانیم. دانشجویان تحصیلات تکمیلی، بار آموزشی این مجموعه رشدیافته کمّی را به دوش میکشند. سهم حقالتدریسیها در آموزش عالی از 22 درصد به 55 درصد رسیده که کیفیت را تحت تأثیر قرار داده است.
افت اعتماد به دانشگاه و تبدیلشدن به کارخانه مدرکسازی
وزیر سابق علوم، تحقیقات و فناوری با بیان اینکه در این آموزش عالی توسعهیافته کمّی، توسعه بهطور متوازن هم صورت نگرفته است، گفت: استانهای مرزی مانند سیستان و بلوچستان، خراسان، آذربایجان غربی، کردستان و کرمانشاه، کمترین نسبت استاد به دانشجو را دارند.
فرجیدانا افزود: ما سومین کشور تربیتکننده مهندس در جهان هستیم؛ بر اساس آمار سال گذشته سازمان یونسکو، آمریکا 238 هزار و ایران 234 هزار مهندس بهصورت سالانه تربیت میکند. یعنی ایران پابهپای این کشور حرکت میکند، اما آموزش در این کشورها تقاضامحور است.
وی ادامه داد: این گسترش کمیت همچنین موجب شد که مرجعیت دانشگاه در دید مردم نازل شود. به طوریکه در سال 79 میزان اعتماد مردم به دانشگاه 72 درصد بوده که در سال 93 این میزان به 44 درصد رسیده و دانشگاه به جای اینکه حامل ارزشهای علمی باشد، به کارخانه مدرکسازی تبدیل شده است.
وزیر سابق علوم، تحقیقات و فناوری با اشاره به اهمیت امید در میان جوانان، گفت: جوانی که فریاد میزند قابل تقدیر است؛ چراکه به اصلاح امید دارد و اگر ایران را از آن خود نمیدانست، فریاد نمیزد. این امید به آینده در جوانان تا پایان هشت سال به کمتر از 30 درصد، احساس ناامنی به بیش از 70 درصد و احساس سردرگمی به بیش از 50 درصد رسیده بود.
مطالبات دانشگاهیان بر میز آموزش عالی دولت در سال 92
فرجیدانا در خصوص مطالباتی که در سال 92 بر روی میز آموزش عالی دولت قرار گرفت، گفت: در حوزه سیاسی و فرهنگی، دانشگاه امنیتی و تبدیل آن به دانشگاه امن، حل مشکل دانشجویان ستارهدار و اعضای هیأتعلمی اخراجشده بدون دلیل علمی، درخواست ایجاد تشکلهایی برآمده از رأی دانشجویان، دادن مجوز برای برنامهها، نشریات و … از مطالبات دانشگاهیان بوده است.
وی ادامه داد: همچنین در حوزه آموزشی، پژوهشی و مدیریت، بزرگترین مطالبه، مشارکت اعضای هیأتعلمی در مدیریت دانشگاه و شنیده شدن حرف آنها در تصمیمگیریها بوده است؛ شایستهسالاری برای ورود به دورههای تحصیلات تکمیلی و کادر هیأتعلمی، ارتقای کیفیت آموزش و پژوهش و کارآفرینی و سازوکارهایی برای جهتدهی نوآوری در عرصه آموزش عالی و تولید علم به ثروت، از دیگر مطالبات بود.
وزیر سابق علوم، تحقیقات و فناوری افزود: مطالبات در جمعهای دانشجویی به شکلی بوده که سال گذشته از 100 تجمع، 63 تجمع با عناوین صنفی برگزار شد و در این چهار سال دولت سعی کرده با این مطالبات با گشادهرویی برخورد کند؛ همچنین گشایش در فضای دانشگاه، مبارزه با فساد سازماندهیشده، ایجاد فضای کسبوکار برای دانشجویان و حرکت در مسیر توسعه علمی از دیگر مطالبات دانشگاهیان از دولت بود.
جذب 150 هزار فارغالتحصیل در شرکتهای دانشبنیان
فرجیدانا گفت: در این مدت چهار سال، حدود سه هزار شرکت دانشبنیان شکل گرفتند که بر اساس آمار 150 هزار نفر از فارغالتحصیلان دانشگاهی در این شرکتها جذب شدهاند؛ مسیر ما نیز باید ادامه این راه باشد. ما برای اینکه ایران را بسازیم، آموزش عالی را از ارکان مهم میدانیم و اگر آموزش عالی موضوع برنامه نباشد، قطعاً نمیتوانیم ایران را بسازیم.
وی با اشاره به این گفته رهبر انقلاب که قلههای رفیع علم و فناوری باید گفتمان غالب باشد، گفت: تحقق این حرف نیازمند این برنامهها است. رفتوآمد دولتها نباید دانشگاه را از خود متأثر کند و شما بهعنوان ذینفعان آموزش عالی باید مدافع این امر باشید.
برنامههای دولت در دوره جدید برای آموزش عالی
وزیر سابق علوم، تحقیقات و فناوری در خصوص برنامهها برای دستیابی به افقهای متعالیتر، گفت: بینالمللیسازی آموزش عالی جایگاهی دارد که بدون اتصال به آن و تبادل جهانی علم نمیتوانیم گفتمان غالب را علم و فناوری قرار بدهیم. این امر تنها مختص علوم مهندسی و علوم تجربی نمیشود، بلکه علوم انسانی و رفتاری نیز به آن نیاز دارد. ما با معاهده مهم برجام توانستیم ارتباط خوبی با دیگر کشورها برقرار کنیم که افتتاح دفتر نمایندگی آموزش عالی در اتحادیه اروپا از شاخصهای مهم این تغییرات است.
فرجیدانا گفت: افزایش کارآمدی آموزش عالی، اتصال آموزشهای دانشگاهی به آموزشهای مهارتی، بازگرداندن منزلت به مدارک فارغالتحصیلی و کاهش سهم پرداختی مردم از هزینههای آموزش عالی در برنامههای این دولت در دوره جدید است. در سال 96، برنامههای جدیدی پیاده خواهد شد.
باید بتوانیم ناف دانشگاه را از بند سیاست ببریم
وی با بیان اینکه آموزش عالی در دنیا وقتی اثربخش شد که دانشگاهها مستقل شدند، عنوان کرد: این را برنامه خود بدانید، چراکه این مطالبه، تمام مطالبات دیگر را در خود دارد؛ همچنین در خصوص استقلال دانشگاه باید گفت که دانشگاه باید بر اساس مکانیزمهای درونی خود اداره شود. اگر ما بتوانیم ناف دانشگاه را از بند سیاست ببریم، روزی خواهد رسید که دانشگاه با مکانیزمهای داخلی خود به نیازهای جامعهپاسخ خواهد داد.
وزیر سابق علوم، تحقیقات و فناوری در ادامه به پاسخگویی به برخی سؤالات دانشجویان پرداخت و با بیان اینکه ما کمیتگرایی لجام گسیختهای را شاهد بودیم، تصریح کرد: در دوره اول ریاست جمهوری دکتر روحانی، تلاش زیادی شد که این امر کنترل شود. ما باید برای کنترل ظرفیتهای پذیرش دانشجویان و تقاضامحور کردن آموزش، یک راه طولانی را طی کنیم که گامهای اولیه آن اکنون برداشته شده است. از مواردی که میتواند در جذب و ارتقای ظرفیتها کمککننده باشد، شفافسازی است.
انتخاب هفتم دولت بر کرسی وزارت علوم نشسته است
فرجیدانا در خصوص تفاوت خدمات قابل ارائه از سوی وزارت بهداشت به دانشجویان تحت پوشش این وزارت، گفت: تعداد این دانشجویان بسیار کمتر است و ما باید سهم بودجه خود را افزاش دهیم تا بتوانیم آن سطح از حمایت را محقق کنیم. در این خصوص راهکارهای قانونی زیادی اندیشیده و برخی موانع برطرف شده است.
وی درباره عدم موفقیت دولت در دستیابی به برخی برنامهها، عنوان کرد: دولتی که انتخاب هفتم آن اکنون بر کرسی وزارت نشسته، مشخص است که چه میزان از مقاومت برای دستیابی به اهدافش وجود داشته است. این از مهمترین دلایل عدم موفقیت دولت در بسیاری از برنامههای خود در عرصه آموزش عالی بوده است.
کسی که رأی نمیدهد در واقع به مخالف خود رأی میدهد
وزیر سابق علوم، تحقیقات و فناوری با بیان اینکه شرکت در انتخابات یک فلسفه و مسؤولیت اجتماعی است، گفت: خواهشمندم هرکدام از شما یک ستاد باشید و برای شرکت اطرافیان خود در انتخابات تلاش کنید؛ چراکه عدم رأی دادن به معنای رأی دادن نیست و کسی که رأی نمیدهد در واقع به مخالف خود رأی میدهد. نگذارید با سکوت، مخالفان مردمسالاری در کشور فرصت پیدا کنند. ما باید برای اینکه در راستای قواعد مردمسالاری دینی حرکت کنیم، رأی دهیم تا سیاستمداران خوب و با برنامه انتخاب شوند.