۵۰درصد مشاغل موجود نیاز به مدرک دانشگاهی ندارد

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، امروزه جمع زیادی از فارغ التحصیلان دانشگاهی به خیل جمعیت بیکاران در کشور پیوسته اند و در انتظار یک معجزه برای یافتن فرصت شغلی هستند، این در حالی است که استخدام در دولت دارای ظرفیت محدودی است و جمع بسیار اندکی از این قشر امکان اشتغال در ادارات و دستگاه های دولتی را دارند و از سوی دیگر بخش زیادی از این قشر با وجود تقاضای بازار کار، از توانمندی و مهارت فنی لازم برای حضور در بازار کار نیز برخوردار نیستند.

طی دهه های گذشته فرهنگ غلط مدرک گرایی موجب شد تا جمع زیادی از جوانان تنها بواسطه فشار اجتماعی و خانواده و کسب پرستیژ راهی دانشگاه ها شده و به تحصیلات آکادمیک و تئوری بپردازند اما به دلیل نبود ظرفیت لازم برای اشتغال زایی دانشگاهیان در رشته های مورد نظر و همچنین فقدان مهارت، این افراد به صف بیکاران پیوسته و به معضلی برای جامعه تبدیل شده اند و از دولت انتظار و توقع دارند که برای آنها اشتغال ایجاد کنند، انتظار و توقعی که در دنیای امروز  به نظر نامعقول به نظر می رسد.

در شرایط فعلی به نظر می رسد یکی از راهکارهای اساسی و مهم برای کاستن از معضل بیکاری در جامعه توجه بیشتر جوانان و افرادی جویای کار به کسب مهارت و دانش فنی باشد.

علیرضا حاتم زاده، معاون آموزش سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشوردر گفت وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، برای فرهنگ کار نیازمند توسعه مهارت آموزی هستیم. در حال حاضر اگر به یک صافکار مراجعه کنید،این صافکار دارای مهارت و دارای صلاحیت کار است و درآمد ماهیانه او یک درآمد خوب دارد و بر اساس مهارت خود کسب درآمد دارد. افرادی که مشاغلی مانند صافکاری،کانال سازی کولر و… مشغول کار است درآمد خوبی دارد. اما جای تعجب است که خانواده ها علاقه زیادی دارند که فرزندان آنها مدرک کسب کنند. اکثر فارغ التحصیلان دانشگاهی بیکار هستند.

وی ادامه داد:هنوز فرهنگ کار در جامعه جا نیفتاده است. هنوزوقتی سند تحول بنیادین درآموزش و پرورش را مطالعه می کنید. در سیاست های کلان آن نوشته شده است که « نظام آموزش کشور باید به گونه ای برنامه ریزی کند که هر دانش آموز در هر زمان و  هر مقطعی از نظام آموزشی جدا شد بتواند امرارمعاش خود و خانواده را تأمین کند.» این به معنی این است که در لابه لای آموزش های کشور باید مهارت آموزی آموزش داده شود. اما این اتفاق نمی افتد. برای اینکه سازمان فنی و حرفه ای پویا شود، مهارت آموزی باید تبدیل به یک مطالبه اجتماعی شود. در صورتی که تبدیل به مطالبه نشود و کسی از ما آموزش کیفی و خوبی را درخواست نکند، حس پویایی در سازمان از بین می رود.

حاتم زاده گفت: در حال حاضر اگر کسی به سازمان فنی و حرفه ای مراجعه کند، از روی علاقه مراجعه نکرده است. بدون شک کارآموزی که با علاقه به سازمان فنی و حرفه ای مراجعه کرده باشد،بیکار نیست. از لوله کشی آب، در و پنجره سازی،جوشکاری،مکانیک،تکنسین ها و… هیچ کدام بیکار نیستند.

معاون آموزش سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور بیان کرد: در نظام آموزش رسمی کشور به دانش آموزان یاد نمی دهند که اگر می خواهید بیکار نباشید باید در کنار مدرک مهارت کسب کرده باشید. نیاز است خانه ها بر موضوع مهارت آموزش تأکید  داشته باشند و صرفاً فرزندان را به سمت دانشگاه سوق ندهند. کاریابی برای هنرجویان بر عهده کاریابی ها است که مجوزهای خود را از بحث وزارت کار دریافت کرده اند. توسعه ما این است که بعد از کسب گواهینامه مهارتی به مراکز کاریابی مراجعه کرده و فرم مربوطه را برای درخواست کار در آنجا تکمیل کنند.

وی با بیان اینکه 3مسیر مجزا برای اشتغالزایی وجود دارد گفت: اشتغال وابسته(همان اشتغال هایی که از طریق کاریابی اتفاق می افتد)،خوداشتغالی(درحال حاضرمشاغل خدماتی,جز مشاغل خود اشتغالی به حساب می آیند, یعنی برای ایجاد شغل نیازی به مراجه به مکان خاصی نیست.)کسی که با علاقه به مهارت به مراکز فنی و حرفه ای مراجعه می کند، در حال حاضر اگر کسی وارد دانشگاه می شود, زمانی زیادی را برای کسب مدرک سپری می کند, اما دربرخی موارد بیکار است. اما افرادی که به سمت آموزش های فنی و حرفه  ای می روند، با گذراندن تنها 6ماه می توانند وارد بازار کار شوند.

حاتم زاده بابیان اینکه بخش زیادی از مشاغل در حوزه مشاغل کاذب و غیربیمه ای مشغول هستند گفت:زمانی که وزارت کار متولی پرداخت تسهیلات کرونایی شد, بیش از 65 درصد افرادی که مراجعه کرده بودند, کد بیمه ای نداشتند،این نشان دهنده این است که این افراد مشغول مشاغل کاذب بوده اند. رفتن به سمت مشاغل کاذب یعنی محروم شد از بسیاری از خدمات دولتی و بیمه ای. کرونا همه شاغلین را دچار مشکل کرد. اما فرد دارای مهارت آسیب کمتری دید. ممکن است درآمدش کمتر شد, اما چون صاحب مهارت بود دستش پر بود.

معاون آموزش سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور درباره رویکردهای سازمان ادامه داد: در سازمان چند تجربه موفق در حوزه آموزش فنی و حرفه ای داشتیم.از سال 96 که برنامه جامع اشتغال فراگیر که توسط وزارت کار اجرایی شد, آموزش در محیط واقعی کار بود. در آنجا پیش بینی شده بود که یک سری کارگاه ها و بنگاه های اقتصادی شرایط آنها بررسی شود و نسبت به آموزش اقدام کنند. این روش را می توان روش نوین استاد شاگردی نامید. در چند سال اخیر بر روی آن کار شد. در آسیب شناسی که انجام دادیم مشاهده کردیم افرادی که در محیط واقعی کار آموزش می بیننند یک ضعف جدی در حوزه  دانشی و حوزه های تئوریک دارند و فردی که آنجا است امکان آموزش های عملی را ندارد،یک تغییری در این مدل انجام دادیم و کار خود را تطبیق دادیم به آموزش آلمان.

وی  گفت: وقتی مشخص شد که کارگاه آموزشی بیاید و در دوره های آموزشی مشارکت کند, آموزش را تلفیقی کردیم یعنی یک فرد دو روز را در مرکز آموزش فنی و حرفه ای حوزه دانشی آموزش ببیند و بقیه روزها را به بنگاه اقتصادی مراجعه کند و دوره آموزشی را ببیند. استقبال خوبی صورت گرفت. ما به سراغ انجمن ها رفتیم تا به عنوان حلقه واسط بتوانند بین بنگاه های اقتصادی و آموزش های فنی و حرفه ای حضور داشته باشند. انجمن ها آمدند و بیان کردند که به طور مثال زیرمجموعه ما به Aتعداد نیرو در فلان رشته نیاز دارد. از این مصادیق بسیار زیاد است. در 17 استان این کار شروع شده است, آموزش واقعی کار در کل کشور در حال اجرا است اما با این مدل در 17استان در حال انجام است.

حاتم زاده بیان کرد: به طور مثال انجمن تخصصی اتومکانیک استان اصهفان وارد میدان شد و اعلام کرد که 240 نفر نیروی  کار با این ویژگی ها نیاز دارم، هماهنگی صورت گرفت. نکته مهم این است که این افراد در طول مدت کار خود از کارفرما حقوق دریافت می کنند و مشمول بیمه ای هستند که خود کارفرما برای اینها تقبل کرده است.

وی با بیان اینکه مطابق قانون کار می توانیم مجوز آموزش جوار به کارخانجات دهیم گفت:یعنی کارخانجات بزرگ از سازمان فنی و حرفه ای درخواست مجوز می کنند, اگر مختصات یک کارگاه آموزشی با مدیر و مربی را داشته باشند, سازمان آموزش فنی و حرفه ای به اینها مجوز جوار می دهد. به این مفهوم است که هر آموزشی که در آن مرکز صورت گیرد تحت نظارت سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور است و در پایان دوره اگر در آزمون قبول شوند به آنها گواهینامه داده می شود.

معاون آموزش سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور افزود:وقتی فردی قصد سرکار رفتن دارد،باید متناسب با نیاز باز کار آموزش ببیند. اکثرکشورهای موفق هم اینچنین هستند که کارفرمایان را مداخله دهند در برنامه های آموزشی.ما تنها بحث حکمرانی؛فرمانبری را داریم و بقیه بر عهده بخش خصوصی است.

حاتم زاده  گفت:بحث اقتصاد دریا را در دستور کار داریم،به سمت  این حرکت کردیم که هم استاندارد جدید در این حوزه طراحی شود. در توزیع اعتبارات تملک دارایی برای خرید تجهیزات، هزینه ای برای ایجاد دپارتمان تخصصی برای 7استان ساحلی در دستور کار قرارداده ایم. مشکل اصلی در این حوزه این بود این است که آموزش هایی که آنجا داده شده است سنتی است. اما در حال حاضر آموزش های جدیدی در این حوزه ها آمده است و فراتر از روش های سینه به سینه است. اولین کارگاه دپارتمان حوزه دریایی را، در گیلان افتتاح کرده ایم. در آنجا سعی کردیم که آموزش مرتبط به شیلات، صیادی و بندر را در یک کارگاه آموزشی متمرکز کرده ایم. قطعاً نیاز زیادی در این حوزه است، در حال حاضر پراکندگی جمعیت در کشور ما، دقیقاً عکس کشورهایی است که ساحل دارند،اگر به کشورهایی که ساحل دارند مراجعه کنید، مشاهده می کنید که همه در ساحل متمرکز هستند و مرکز خالی است. چون رفتن به سمت اقتصاد دریا حائز اهمیت است. در کشور ما همه از  دریا فرار کرده اند و پراکنده شده اند. این به عنوان یکی از رویکردهای سازمان به استان های ساحلی ابلاغ شده است.

وی با بیان اینکه از میان افرادی که آموزش مهارتی می بینند حداقل جذب بازار کار 38 درصد است و حداکثر تا 90درصد هم جذب بازار کار می شوند گفت:یا از طریق اشتغال وابسته،خوداشتغالی و کارآفرینی جذب بازار کار شده اند. یکی از مشکلات بازار کار این است که رشته های دانشگاهی با رشته های شغلی هیچ همخوانی ندارد. وزارت علوم هم  اعتقاد دارد که ما متولی اشتغال نیستیم و افرادی تربیت می کنیم که در لبه های دانش حرکت کنند.

معاون آموزش سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور با بیان اینکه عناوین شغلی با عناوینی که در دانشگاه ها است کاملاً متفاوت است ادامه داد:حداقل 50 درصد، مشاغل موجود در بازار کار نیاز به تحصیلات  دانشگاهی ندارند، اگریک روز در مسیر محل کار به سمت نگاهی به مشاغل اطراف بیندازید به راحتی متوجه می شوید که بخش زیادی از مشاغل نیازمند تحصیلات دانشگاهی نیست. اما فرهنگ غلطی که در کشور وجود دارد، مدارک را بر مهارت ترجیح می دهند.  یعنی به جای اینکه یک فرد را 4سال در مقطع کارشناسی و 2سال در دکترا معطل کنیم، می توانیم با آموزش مهارتی سریعاً وارد بازار کار کنیم.

معاون آموزشی سازمان آموزش فنی و حرفه ای کشور با بیان اینکه در برنامه درسی دانشگاه ها نگاه به شغل نیست گفت:زمانی که سازمان فنی و حرفه ای می خواهد استاندارد آموزشی بنویسد، استانداردها را با یکی از مشاغل در طبقه بندی ایسکو همسان می نویسد. ما توانایی های همسان با آن شغل را می نویسیم و آموزش می دهیم. به طور مثال اگر قرار است استانداری برای برق کاری صنعتی نوشته شود، حتماً با طبقه بندی ایسکو هماهنگ می شود.

وی بیان کرد:ما افراد را آموزش می دهیم اما متولی  شغل نیستیم،امامجموعه های بزرگی به ما مراجعه می کنند،از ما مطالبه می کنند و از ما نیروی ماهر طلب می کنند. فرد متقاضی به مرکز سازمان در استان های مختلف مراجعه می کند. اینکه به شکل مستمر برای افراد شغل پیدا کنیم، انجام نمی دهیم.

وی با تاکید بر اینکه در دنیا فرد «دارای مهارتی» که شغل پیدا نکرده است بیکار تلقی می‌شود، افزود: حال این تعریف را در گروه افراد جویای کار خود تطبیق دهیم و ببینیم چند درصد افراد جویای کاری که می‌گویند کار نیست، توانایی و شایستگی‌های مورد نیاز شغل مدنظر خود را دارند و شغلی برای آنها نیست.

معاون آموزشی سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور ادامه داد: یکی از گروه‌های هدف جامعه در حوزه ورود به بازار کار فارغ التحصیلان دانشگاهی هستند؛ بخش قابل توجهی از فارغ التحصیلان دانشگاهی بعد از پایان دوره تحصیلی خود نمی‌توانند جذب بازار کار شوند که دلیل آن را در دو مورد می‌توان جستجو کرد. نخست اینکه این افراد در طول دوران تحصیلی خود در دانشگاه متناسب با نیاز بازار کار تربیت نمی‌شوند و نکته دیگر اینکه این افراد با هدف حرکت در لبه‌های دانش و پروژه‌های تحقیقاتی و آزمایشگاهی تربیت می‌شوند. معمولاً وزارت علوم اعلام می‌کند که با رویکرد پیشرفت در حوزه دانشی ورود کرده و نگاه آنها به توانایی‌های شغلی جامعه نبوده است.

حاتم زاده با بیان اینکه بسیاری از دانشجویان استانداردهای آموزشی لازم برای ورود به بازار کار را ندارند و فقر مهارتی در بین فارغ التحصیلان به شدت دیده می‌شود، گفت: قطعاً ریشه این مشکل، ضعف در نظام آموزش عالی و تدوین برنامه‌های درسی است.

وی با اشاره به اینکه در دنیا ریل گذاری آموزش عالی با دو رویکرد متفاوت است، ادامه داد: یعنی آموزش عالی دو رویکرد متفاوت در تربیت دانشجویان دارد؛ یک هدف ورود به پروژه‌های پژوهشی و تحقیقاتی است و رویکرد آموزشی دیگر کسب مهارت‌های مورد نیاز بازار کار است. دانشگاه علم و صنعت و دانشگاه پلی تکنیک نیز با هدف تربیت دانشجویان با دو رویکرد دانش محوری و مهارت محوری تأسیس شدند اما وقتی وارد محتوا شدند متأسفانه صرفاً به حوزه آموزش‌های رسمی که تبدیل دانشجویان به افراد محقق و دانش مدار بود پرداخت شد، در حالی که قرار بود برنامه درسی فردی که برای بازار کار تربیت می‌کنیم با برنامه درسی فردی که برای کار در آزمایشگاه و یک واحد تحقیقاتی تربیت می‌شود متفاوت باشد که این تفاوت را در برنامه درسی وزارت علوم مشاهده نمی‌کنیم.

نامه ای به آقای روحانی به امضای وزیرکار از سوی فنی و حرفه ای ارسال شد،در آن نوشته بودیم اگر می خواهیدجایگاه گواهینامه مهارت را افزایش دهید،  در نظام استخدامی کشور جایگاه گواهینامه مهارت را افزایش دهید. رئیس جمهور در جواب ما نوشتند که جناب آقای انصاری، رئیس سازمان اداری و استخدامی کشور «مسائله حائز اهمیت است که بررسی فوری و گزارش شود در برخی از مشاغل گواهینامه مهارت باید ارزش بالاتری نسبت به مدرک نظام آموزشی داشته باشد»این نامه برای سال گذشته است و تا کنون آقای انصاری ،رئیس سازمان اداری و استخدامی کشور برنداشته است.

وی درباره بودجه سازمان آموزش فنی و حرفه ای از بودجه آموزش گفت:گرچه کل بودجه تربیت فنی و حرفه‌ای 8.5 درصد از بودجه آموزش کشور است، اما بودجه سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای یک درصد از کل بودجه آموزش کشور به شمار می‌رود.کل بودجه آموزش کشور سالانه 100هزار میلیارد تومان و بودجه آموزش مهارت 8500میلیارد تومان یعنی 8.5درصد است.‌ البته 5درصد از بودجه آموزش کشور به آموزش مهارت اختصاص دارد،اما بودجه آموزش فنی و حرفه‌ای کمتر از یک درصد بودجه آموزش کشور است.