عکاسی از دنیای رمزآلود زیرِ زمین

اما اگر جزئی تر به این بخش نگاه کنیم، طبیعت شامل جنگل، کوه، دریا، کویر و حتی غارها می شود. این تنوع در طبیعت، ژانرهای خاص عکاسی را به وجود آورده که یکی از آنها عکاسی غار است.

اما عکاسی غار یک کار تخصصی است به این معنا که قبل از آن که تصمیم داشته باشید از دنیای زیر زمین عکاسی کنید، باید تکنیک پیمایش غار ها را بلد باشید. پیمایش، راه رفتن، عبور از چاه ها و استفاده از ابزارهای غارنوردی همچون طناب و گیره از ملزومات اولیه عکاسی غار است، زیرا برای تحقق این مهم اول باید وارد دنیای درون زمین شد سپس به عکاسی پرداخت. اگر از داستان غارنورد بودن یک عکاس غار بگذریم، داستان عکاسی در دنیای زیر زمین حکایتی دیگر با تجربه ای کاملا متفاوت دارد. تاریخچه عکاسی غار در ایران به عکس هایی از چنگیز شیخلی، احمد معرفت و غارنوردانی که در آن زمان فعال بودند، باز می گردد که با اندک امکانات موجود توانستند عکس هایی از دهانه های غارهای افقی ثبت کنند.

البته عکس هایی نیز از غارهای عمودی ایران همچون غار پراو و منطقه شاهو وجود دارد که توسط تیم های انگلیسی، فرانسوی و لهستانی گرفته شده است. سال 2008 بود که چند غارنورد ایرانی توسط تیم های خارجی برای عکاسی در غار تعلیم دیدند تا بتوانند به صورت حرفه ای این کار را ادامه دهند. افشین یوسفی و یوسف واقف از آن جمله افراد هستند.

افشین یوسفی عکاسی غار را کشف دنیای رمزآلود زیر زمین می داند که خلق سوژه در آن حاصل خلاقیت عکاس است. او می گوید: هنگامی که عکاس طبیعت تصمیم می گیرد از کوه، قله یا طلوع و غروب خورشید عکس بگیرد این آفتاب و قله تغییر نمی کند و عکاس می تواند تصمیم بگیرد که این صحنه را به تصویر بکشد یا نه، اما در عکاسی غار این گونه نیست. خلق سوژه بسیار اهمیت دارد. به جرأت می توان عکاسی در غار را به مجسمه سازی تشبیه کرد که از توده ای گل می تواند طرح های مختلف را خلق کند. هیچ نوری در غار وجود ندارد. درواقع عکاسی که غار را به عنوان سوژه خود انتخاب می کند پا به محیطی می گذارد که در تاریکی محض قرار دارد. این در حالی است که نور یکی از ارکان اصلی عکاسی به حساب می آید. یوسفی چنین شرایطی را بزرگ ترین مشکل در عکاسی غار می داند و می گوید: عکاس باتوجه به تکنیک ها و ترفندهایی که یاد می گیرد، نورهای مصنوعی را به داخل غار می برد و در بخش هایی از غار که می خواهد عکاسی کند به دیوارهای غار می پاشد تا بتواند از طریق نورپردازی به عکاسی بپردازد. در عین حال عکاس هیچ دیدی نسبت به سوژه ندارد و با هر تغییر کوچک در نورپردازی در غار، سوژه تغییر می کند.

عکاسی در غار به راحتی عکاسی در طبیعت، کوهستان یا محیط های باز نیست. دوربین و تجهیزات عکاسی در غارها بسیار آسیب می بینند؛ از آب و رطوبت گرفته تا رسوبات و غبار که با هربار تعویض لنز دوربین روی سنسور می نشیند و سبب از بین رفتن آن می شود. تمام عکس ها باید در زمانی بیش از 30 ثانیه گرفته شود، این در حالی است که سه پایه بر زمین ناهموار و لغزنده نمی ایستد. تمام این مشکلات به غیر از صعود و فرودهای خطرناکی است که در دنیای ناشناخته غار توسط عکاس انجام می شود. البته زیبایی های غار به اندازه ای ا ست که عکاس نمی تواند از آنها چشمپوشی کند. سوژه های درون غار به چند دسته تقسیم می شود، چنان که یوسفی دهانه های ضد نور غارها را یکی از زیباترین سوژه ها می داند و ادامه می دهد: هریک از این دهانه ها هنگامی که از داخل غار عکاسی می شود، با توجه به تضاد نور و تاریکی که به وجود می آید، اشکال متفاوتی را نشان می دهد. در چنین شرایطی، عکاس از دنیای تاریک درون غار با کادری که دهانه غار برایش می سازد، دنیای رنگارنگ و نورانی بیرون با منظره خاص منطقه را به تصویر می کشد.»

سوژه دیگر عکاسان غار، شکل سطح مقطع راهرو ها و پاساژ هایی است که فضاهای مختلف غار را به یکدیگر متصل می کند. این اشکال معمولا به صورت نیم دایره، دایره و مستطیل یا کوچه های تنگ و تاریکی است که دو فضای اصلی غار را به یکدیگر متصل می کند. این اشکال بر اثر جریان آب در طول میلیون ها سال تشکیل شده است.

تالارها و مکان های باز که در دل زمین وجود دارد، سوژه بعدی عکاسان غار است. این اتاق های بسیار بزرگ دربردارنده تزئینات آهکی زیبایی است که همواره مورد علاقه عکاسان بوده. یوسفی، عکاسی از بزرگی و شکل این تالارها را بسیار جذاب عنوان می کند و می گوید: معمولا برای آن که بزرگی و اندازه این تالارها به نمایش گذاشته شود، عکاسان از سوژه های انسانی به عنوان مقیاس برای نشان دادن حجم و بعد کار استفاده می کنند. یوسفی، زیباترین غار را غار گردشگری چال نخجیر، علیصدر و کتله خور می داند و می گوید: عکاسان غار، نورپردازی رنگی را که در غارهای گردشگری انجام می شود دوست ندارند، چراکه بکر بودن محیط غار را از بین می برد. او تجربه عکاسی در غارهای خارج از کشور را بسیار خوب می داند، چراکه توانسته تجربیات جدیدی از عکاسان خارجی کسب کند. در این میان هر عکاس غار سبک خاص خود را برای عکاسی دارد. تکنیک نورپردازی فلاش، نور ثابت مانند نورافکن یا پاشیدن نور روی سطح غار، نور مستقیم به سوی دوربین یا به سوی سوژه همه روش هایی است که عکاسان غار برای خلق اثر خود از آن استفاده می کنند.البته این حوزه از عکاسی چند سالی است صاحب دوسالانه نیز شده است؛ دوسالانه ای که دومین دوره خود را بهمن امسال برگزار خواهد کرد.

معصومه دیودار / جام جم